Kilidi kim buldu
Bâzı eşyâ ve yerlerin,
yabancılar tarafından açılıp kullanılmasını önlemek için
konulmuş mekanizma. Kilitler, anahtar veya
basmalı, dönmeli düğmeler, elektrik düğmesi gibi
mekanizmalarla çalışır ve açılır. İnsanlar tahminen
4000 seneden beri kilit kullanmaktadırlar. En eski kilit,
Ninova Harabelerinde bulunmuştur. Önceleri
kilitler, tahtadan yapılmaktaydı. İlk madenî kilidi,
Romalıların kullandığı zannedilmektedir. Numaralı ve şifreli kilitler, Çinliler tarafından keşfedilmiştir ve
günümüzde yaygın şekilde kullanılmaktadır.
Ortaçağda çok çeşitli kilitler kullanılmıştır. Bunlardan
bâzıları, açmaya kalkışanların parmaklarını
kesen, bâzıları da parmaklarına zehirli iğne batıran
mekanizmalara sahipti. Bâzı kilitler, alarm zillerine bağlı idi ki, bugün de bu sistemle çalışan kilitler
mevcuttur.
Modern kilitlerin imâline 1750’lerde başlanmıştır. O
zamanlardan beri en çok kullanılan kilit, anahtarla açılan kilit çeşididir. Anahtar deliği, anahtar yolu ve
anahtarların hassas olması ve kilidin başka anahtarla açılmaması için kilit ustaları bütün hünerlerini
göstermişlerdir.
Yale kilidi: Linus Yale isimli bir Amerikalı ressam, baba
mesleği olan kilitçiliğe merak duyarak 1865’te dünyaca meşhur yale kilidini geliştirdi. Bu yeni kilit, çok
çabuk tutuldu ve dünyâya yayıldı. Fabrikasyon olarak büyük sayılarda îmâl edilmeye başlandı.
Yale kilidinin, istenilen kalınlıktaki kapıya takılabilmesi
de tercih sebebi olmaktadır. Büyük binalarda
her kapının ayrı bir anahtarı olmakla beraber, “master key”
adı verilen bir anahtar, her kapıyı
açabilmekte ve böylece çok sayıda anahtar taşımaya lüzum
kalmamaktadır.
Kilitlerin kullanılma maksadına göre pekçok çeşitleri
vardır. Kapı kilidi, otomobil kilidi, kabin kilidi,
kumbara kilidi, bisiklet kilidi, telefon kilidi vs. gibi.
Yale kilidinde, hareketli bir silindir vardır. Silindir
içindeki ve aynı hizada dışındaki yataklara metal
çubuklar yerleştirilmiştir. Çubuklar anahtar yoluna doğru
küçük yaylarla itilmektedir. Anahtar, kilidin içine girdiği zaman anahtar dilindeki çıkıntılar, silindir
üzerindeki çubukları aşağı-yukarı doğru hareket ettirir. Bu çubuklar da üstteki çubukları hareket ettirir.
Yanlış bir anahtar kilide tatbik edildiği zaman, silindir üzerindeki çubuklar, silindir çevresinin içinde
veya dışında kalır ve silindir dönme hareketi yapamaz. Çubukların uzunlukları, kendi anahtarlarına göre
ayarlanmıştır. Kendi anahtarları tatbik edilince çubuklar silindirin çevresi ile aynı hizaya
gelirler ve silindir döner. Böylece kilit açılmış olur.
Yorumlar
Yorum Gönder